Article by Dr. Satilal Patil, Author of Dreamers and Doers.
Date: 22 May , 2021
Published by: अग्रोवन

दूरवर उंच इमारत दिसतेय. आजूबाजूच्या घरांच्या मानाने ती सोनेरी पांढरी इमारत बरीच उंच आहे. जरा जवळ गेल्यावर तिचा विचित्र आकार नजरेत भरला. तो चक्क कोंबड्याचा भला मोठा पुतळा होता. मोठा म्हणजे किती मोठा असावा? 3-4 मजली इमारतीएवढा उंचच उंच. या महाकाय पक्षाला ‘कोंबडीच्या’ अशी शिवी घालायची हिंमत हा पुतळा पाहिल्यावर कोणी करणार नाही. इतर पक्षांसारखं आकाशात उंच उडू न शकणाऱ्या पक्ष्याचा आकाशाशी स्पर्धा करणारा पुतळा उभारणाऱ्या बुटक्या चनीच्या थाई लोकांच नवल वाटलं.

थाईलंडमध्ये जागोजागी कोंबड्याचे पुतळे दिसतात. मंदिराच्या बाहेर तर ते हमखास असतात. आयुथयात तर संपूर्ण बगीचाभर ते पसरलेत. सध्या मी लामफांग राज्यातुन प्रवास करतोय आणि कोंबडा हे इथलं राजकीय चिन्ह आहे. त्यामुळे आपल्या राजकीय चिन्हाचे पुतळे त्यांनी सर्वत्र लावणं सहाजिक आहे. पण यापेक्षाही वेगळा इतिहास या पुतळ्यामागे आहे. थाईलंडमध्ये कोंबड्यांच्या झुंजी फार प्रसिद्ध आहेत. खासकरून ग्रामीण भागात त्यांचं प्रमाण जरा जास्तच आहे. जसा प्राचीन भारतात युधीष्ठीराने जुगार खेळला होता तसाच थायलंडच्या इतिहासात आयुथया (म्हणजे अयोध्या) च्या नरेशन राजाने बर्माच्या राजाबरोबर कोंबड्याच्या झुंजीवर जुगार खेळल्याची कथा प्रचलीत आहे. नरेशन राजा बर्माच्या तुरुंगात होता. तेव्हा त्याने येथील चॅम्पियनला कोंबड्यांच्या झुंजीत हरवलं. बर्माच्या राजाने दिलेलं विजेत्याचं बक्षीस नाकारत त्याने माझ्या देशाला स्वातंत्र्य दे अशी निडर मागणी केली होती.

थाईलंडमध्ये कोंबडीचा संदर्भ एका वेगळ्या ठिकाणी येतो. तो म्हणजे इथं कोंबडखताचा तुरुंग देखील आहे. डोक्यात कोंबडगोंधळ उडालाय ना? सांगतो ! १८९३ मध्ये थायलंडवर फ्रान्सचा कब्जा होता. येथील कैद्यांसाठी त्यांनी ‘चंताबूरी’ प्रभागात एक १३ फूट लांब आणि २३ फूट उंचीचा तुरुंग बांधला. त्याचं नाव होतं ‘लायेम सिंग’ म्हणजे ‘कोंबडीच्या विष्ठेचा तुरुंग’. तुरुंगाच्या तळमजल्यावर कैद्याला कोंडायचे आणि वरच्या भागात कोंबड्या पाळायच्या. कैद्याच्या छताला छिद्रे होती. वरच्या मजल्यावरील कोंबड्यांची विष्ठा सरळ खालच्या कैद्यांवर पडायची. कोंबडखतात नत्राचं प्रमाण बक्कळ असतं. ओलावा मिळाल्यावर ते अमोनियात धर्मांतर करतं, आणि आपला उग्र वास घेऊन हवेच्या प्रवासाला निघतं. हा अमोनिया विषारी असतो. खालचा कैदी वासानेच अर्धमेला होत असे. एकदा या कोंबडीच्या जेलची अमोनियायुक्त हवा खाल्ल्यावर, कैदी आयुष्यात कोंबडीला हातही लावत नसेल.

९४.५ टक्के बुद्द्धीष्ठ लोकसंख्येच्या देशात ९६ टक्क्यांपेक्षाही जास्त लोकं मांसाहारी आहेत. चिकन, मटण, पोर्क, मासे, समुद्री अन्न यासारख्या वशाट अन्नाला इथं मोठी मागणी आहे. देशातील एकूण उत्पादनापैकी ६०-७० टक्के चिकन, स्थानिक लोकं फस्त करतात आणि उरलेलं ३०-४० टक्के निर्यात होतं. चिकनला इथं जरा जास्त मागणी आहे, कारण ते पोर्क आणि बीफ पेक्षा स्वस्त आहे. थाई माणसाचा मांसाहार अंमळ जास्त असतो. आपल्यासारखं संडे टू संडे मटण त्यांच्याकडे नसत. अगदी रोज चिकन-मटणावर ते हात मारतात. थाई माणसाच्या किरकोळ अंगकाठीवर जाऊ नका. हा इवलासा जीव वर्षाकाठी दरडोई २९ किलो चिकन फस्त करतो. म्हणजे चार लोकांच्या चौरस थाई कुटुंबात महिन्याकाठी जवळपास १० किलो चिकनच आधण शिजतं.
वर्षाकाठी थाईलंडमधून जवळपास ९ लाख टन चिकन निर्यात होतं. शिजवलेलं, कच्चं आणि कोंबडीचा पंजा या स्वरूपात ही निर्यात होते. थाईलंडचं कच्चं चिकन ३९ टक्के जपान, २५ टक्के चीन आणि १३ टक्के मलेशियाच्या किचन मध्ये पोहोचतं. पण थाईलंडचं शिजवलेलं चिकन ही निर्यातीत मागे नाही. त्याची ५० टक्के जपान, ३९ टक्के युरोपीयन युनियन आणि ५ टक्के दक्षिण कोरियाला निर्यात होतं.
वर्षाला १८ लाख टन ब्रॉयलर चिकनचं थाईलंडमध्ये उत्पादन होत. इथला शेतकरी आधुनिक पद्धतीने कोंबडीपालन करतो. मोठमोठाले पोल्ट्रीफार्म देशभर पसरलेत. पोल्ट्री फार्म्स ची व्यवस्थित काळजी घेतल्याने सुदैवाने बर्ड-फ्लू सारख्या रोगापासून थाई कोंबडी वाचलीये. जवळपास सर्वच पोल्ट्रीत बाष्पीभवनावर आधारित कुलिंग यंत्रणा लावल्या आहेत. त्यामुळे रोग आणि पक्ष्यांची मर, दोघंही लक्षणीयरीत्या कमी झालेत.

थायलंडच्या पोल्ट्री व्यवसिकांना सरकारचा खंबीर पाठिंबा आहे. आपल्या देशातील पोल्ट्री उत्पादकांना फायदा मिळावा म्हणून बाहेरच्या देशातून कोणतं चिकन आयात करावं याबाबत शासन चौकस असतं. अमेरिकेसारख्या दादा देशातील चिकन उत्पादनावर थाईलंडमध्ये चक्क आयातबंदी आहे. याचबरोबर गोठवलेल्या आणि शिजवलेल्या चिकनच्या उत्पादनावर भरभक्कम ३० टक्के आयातदार आकारला जातो.
पण या व्यवसायात काही अडचणीही आहेत. वाढता उत्पादनखर्च ही पोल्ट्री व्यावसायिकांसाठी मोठी डोकेदुखी ठरतेय. कोंबडीच्या खाद्यात मक्याचा मोठ्या प्रमाणात उपयोग होतो. थायलंडच्या मका उत्पादकांना दिलेला हमी भाव आणि मका आयातीवरील मर्यादा, कोंबडीच्या जीवावर उठल्यायेत. एकूण उत्पादनखर्चाच्या ६०-७० टक्के कोंबडीच्या दानापाण्यावर खर्च होतात. सध्या भारतातही तीच गत आहे. प्रत्येक पक्ष्यागणिक तोटा वाढतोय. चार आण्याची कोंबडी बारा आण्याचा मसाला खातेय. कोंबडीच्या पोषणासाठीच्या मक्यामुळे, नफा मात्र कुपोषित होतोय. प्रोटीन चा हा धंदा तोट्याकडे निघालाय असं वाटायला लागलय.
अजून एक समस्या डोकं काढतेय. मक्यावर फवारलेले कीटकनाशके कोंबडीच्या खाद्याततुन चिकनमध्ये पोहोचलीयेत. कोंबडीच्या अंगावर वाढणाऱ्या परजीवी किड्यांच्या नियंत्रणासाठीही रासायनिक कीटकनाशके वापरली जाताहेत. भविष्यात या रसायनांना जैविक पर्याय निर्माण व्हावेत आणि चिकनला बसलेला हा रासायनिक तडका कमी व्हावा ही आशा.
सध्याच्या कोविड परिस्थितीत या पोल्ट्री व्यवसायिकांचं कसं काय चाललंय हे समजून घेण्यासाठी काही ओळखीच्या लोकांना संपर्क साधला. शासनाचे आकडे तपासले. तेव्हा असं कळलं की येथील पर्यटकांची संख्या मोठ्या प्रमाणात रोडवलीय, त्यामुळे स्थानिक बाजारपेठेतील मागणी बरीच कमी झालीय. पण थोड्याफार प्रमाणात वाढलेल्या निर्यातीने या बेसहारा व्यवसायाला जरासा सहारा दिलाय. स्थानिक बाजार घटल्याने चिकनचा साठा वाढला आहे. मागणी कमी आणि पुरवठा जास्त झाल्यामुळे, भरवशाच्या पार्टीने पाठिंबा काढलेल्या सरकारसारखे चिकनचे भाव कोसळले आहेत .
कोंबड्याच्या पुतळ्याबरोबर व्हिडीओ, फोटो काढण्याचे कोंबडचाळे आटोपले. पोटातील कावळे कोंबड्याची मागणी करु लागलेत. पण या महाकाय कोंबडीचा पुतळा पाहूनच माझा पुतळा झाला होता. रिस्क न घेता पोटातलं संभाव्य पक्षिसंमेलन टाळून, आज मी शाकाहारी खाण्याचा मानस केला आणि बुलेटला किक मारली. बरं झालं तू आज शाकाहारी होण्याचा निर्णय घेतलास, नाहीतर तुझी खैर नव्हती, असं म्हणतं त्या बहुमजली कोंबडीच्याने माझ्याकडे खुन्नसभरा कटाक्ष टाकला
चिकन ची इत्थंभूत माहिती दिलेली आहे। बुद्धिस्ट देशात 96% लोक मांसाहारी आहेत हे ऐकून आश्चर्य वाटले। मी दर शनिवारी आपले लेख वाचत असतो। सुंदर वर्णन असतात
आवर्जून वाचावे असं लिखाण
खुमासदार शैली आणि अतिशय अभ्यासपूर्ण लेखन. वाचताना लेखक समोर बसून बोलतोय असे वाटते.
आवडीने वाचावे ,
आणि
आवडीने चाखावे.
असे कोंबडीं बाबत खुपचं छान लिखाण.