जेवणाला चव आणणारी थाई शेतीं

जागतिक आरोग्य संघटनेच्या शिफारशीनुसार एका माणसाने एका दिवसात पाच ग्रॅमपेक्षा जास्त मीठ खाऊ नये. म्हणजे २ ग्रॅमपेक्षा जास्त सोडियम पोटात जाऊ नये. रक्तातील मिठाचं प्रमाण हे रक्तदाब आणि हृदयरोगाला कारणीभूत असतं. जागतिक आरोग्य संघटनेने जरी पाच ग्राम ची मिठाळ  लक्ष्मणरेषा आखून दिली असली,  तरी सध्या जगभरात सरासरी ९ ते १२ ग्राम मीठ खाल्लं जातंय. विकसित देशातील लोक, खाल्ल्या मिठाला जरा जास्त जागतांना दिसतात. त्यांच्या जेवणातील ७५ टक्के मीठ हे, प्रक्रिया केलेल्या, घराबाहेरून आणलेल्या किंवा खाल्लेल्या अन्नातून त्यांच्या पोटात जातंय हे स्पष्ट झालाय. गरीब देशातील जास्तीचं मीठ घरात बनवल्या जाणाऱ्या स्वैयंपाकात किंवा सॉस, लोणचे यात वापरलेल्या मिठातून येतंय. जभरात वर्षाकाठी २५ लाख लोकं हार्ट अटॅक आणि स्ट्रोक ने मारतात. यात मिठबळींच प्रमाण मोठ्या प्रमाणात आहे. जेवणातील मिठाचं प्रमाण ५ ग्रॅमपेक्षा कमी आणण्याचं शिवधनुष्य आपण कसं पेलतो यावर आपल्या पुढच्या पिढ्यांचं भविष्य अवलंबून आहे. सध्याच्या पिढीत, प्रोसेस्ड खाद्यपदार्थांचे वाढणारे वेड पाहून, आपल्यामागे लागलेलं मिठाचं भूत एवढ्या सहज जाईल असं वाटत नाही. टीव्ही मोबाईलच्या चमचमत्या जाहिरातीतून, आपले आवडते हिरो-हिरोईन, पॅकेटबंद प्रोसेस्ड खाद्यपदार्थामधून हे खारट विष आपल्याला भरवताहेत. तरीही या आधुनिक पूतनांचा उदोउदो करत आपण त्यांच्या तालावर नाचतोय.

तसं पाहिलं तर संपूर्ण पृथ्वी हा मोठा मिठाचा गोळा आहे. पावसाच्या पाण्याने मातीतील मीठ विरघळते. मग नद्या त्याला बोट धरून समुद्रात नेऊन सोडतात. सूर्याच्या उष्णतेने पाण्याची वाफ होते आणि ते मिठाला तेथेच सोडून ढगांच्या प्रवासाला निघते. ढगाला कळ लागून, हे थेंबथेंब पाणी, अजून मिठाला भुलवून समुद्रात नेतं. अश्या पद्धतीने समुद्रात मिठाची गर्दी होते. समुद्राच्या पाण्यात साठलेलं मीठ, बांध घालून अडवतात आणि उन्हात त्यातील पाणी उडवून लावतात. खाली बसलेल्या मिठाच्या थराला गोळा करतात. हे मिठागरातून आणलेलं खडेमीठ पूर्वी घराघरात वापरलं जायचं. या मिठात १० टक्क्यापर्यंत इतर मीठं असतात. नंतर पश्चिमेच्या अतीशुद्धतेच्या फॅशनमुळे त्याला रिफाइन करून शुद्ध मीठ खाण्यासाठी वापरण्याची पद्धत सुरु झाली.

मीठ व्यवसायातील एक मोठं कोड, विक्रमाच्या वेताळागत, गेली कित्त्येक वर्षे माझ्या मानगुटीवर बसत उत्तर मागतंय. ते म्हणजे, पहिले स्वस्त देशी खडेमीठ वाईट आहे अशी आवई उठवली. त्यातील १० टक्के इतर मीठे काढून टाकण्यासाठी आणि शुद्ध करण्यासाठी प्रायव्हेट कंपन्यांना रिफाइन मीठ बनवण्याचे कारखाने टाकण्यासाठी प्रोहत्साहं देण्यात आलं. त्यानंतर या मिठात आयोडीन नाही म्हणून वरून आयोडीन असलेली इतर मिठे त्यात टाकून, ते महाग मीठ लोकांच्या गळ्यात मारलं गेलं.  गम्मत म्हणजे समुद्री मिठापेक्षा भरपूर प्रमाणात इतर मीठे असलेलं हिमालय मीठ (काळं मीठ) तब्बेतीसाठी उत्तम म्हणून बाजारात गाजावाजा करून विकलं जातंय. या रिफाइन मिठाच्या नादात, पारंपरिक मीठ व्यवसायावर अवलंबून असलेल्या लाखो लोकांची मीठभाकरी हिरावून घेत, मलई कोणी खाल्ली ? हा प्रश्न कधीच विचारला गेला नाही, हे आश्चर्य.