थायलंडचे शेतमजूर अन् मध्यम मार्गावरील पांथस्थ!

एकदा का देशाची प्रगती सुरु झाली की लोकांचं वार्षिक कमाई वाढते. मग गरजा वाढतात. घरात टीव्ही प्रवेश होतो. त्याच टीव्हीतून झगमगीत जाहिराती घरात येतात. आपलं पारंपारिक अन्न, कपडे, दागिने, बूट, चप्पल, दंतमंजन वगैरे कसं मागासलेलं आहे हे टीव्हीतील सुंदर चवळीच्या शेंगा आपल्याला पटवून देतात. नुसत्या टूथपेस्टच्या ताजगीने, मदनबाण चालवल्या सारख्या अप्सरा आजूबाजूला पिंगा घालतायेत असा भास होऊ लागतो.  चुलीवरच्या कसदार गरमागरम भाजीभाकरीपेक्षा चकचकीत हॉटेल मधल्या रंगरंगोटी केलेल्या डिशेश आवडायला लागतात. मैदा कुजवून बनवलेल्या पिझ्झा, बर्गर सोबत सेल्फी काढल्याकाढल्या, नुसत्या फेसबुकच्या लाईनने पोट भरू लागतं. आपल्या पारंपरिक, देशी गोष्टी डाऊन मार्केट वाटायला लागतात. मग देशी घर परदेश वस्तूंनी भरायला सुरवात होते. राबराब  राबून कमावलेले स्वदेशी पैसे, महागडे परदेशी उत्पादने खरेदी करून सीमेपार झालेले असतात. पूर्वी शेकड्यात भागणारा मासिक घरखर्च हजाराच्या घरात कमाई होऊनही भागत नाही. मग मजुरी वाढ अनिवार्य आहे याची जाणीव व्हाट्सअप आणि फेसबुकवर बोटं चालवता चालवता होते. मजुरी वाढली की शेतमालाचा उत्पादनखर्च वाढतो. पण शेतमालाचा दर, भाव खात, रुसलेल्या जावयागात वर्षानुवर्षे एकाच जागी चिकटलेला असतो. मग ही वाढलेली मजुरी शेतकऱ्याची मजबुरी बनते. त्यावर एक उपाय म्हणून, इतर देशातील/राज्यातील गरजू मजूर, कमी मजुरीत काम करण्यासाठी येतात आणि वार्षिक कमाई वाढून, मॉडर्न होण्याच्या प्रक्रियेत ते सामील होतात. असं हे चक्र सतत फिरत असत. प्रत्येक चक्रगणिक मजुरी, खर्च वाढतात पण त्या पटीत शेतमालाचे भाव वाढत नाहीत ही जगभरातील शेतकऱ्यांची शोकांतिका आहे.

ही चर्चा सुरु असतांना एक गोष्ट प्रकर्षाने जाणवली. ती म्हणजे आजच्या बैठकीत एक प्राध्यापक तृतीयपंथी होते. त्यांच्या हावभावावरुन बोलण्याच्या पद्धतीवरुन त्यांची ओळख अजिबात लपत नव्हती. पण संपूर्ण स्टाफ आणि विद्यार्थ्यांमध्ये त्यांना सामान्य माणसासारखे सामावून घेतले होते. इतरांसारखीच समान वागणूक त्यांना मिळत होती.

थायलंडच्या समाजात तृतीयपंथी लोकांना मानाचं स्थान आहे. ते सरकारी ऑफीस, कंपन्या, हॉटेल, बँका यासारख्या ठिकाणी सन्मानाने काम करतात. येथील समाजाने त्यांना सामावून घेतलंय. रस्त्यावर टाळ्या वाजवत भिक मागणारे तृतीयपंथी मला संपूर्ण थायलंडमध्ये कुठेच आढळले नाहीत.