नाव बदलणाऱ्या देशा… भाताच्या देशा !

गेले काही दिवस कंबोडियामध्ये बाईकने हिंडतोय. लहानसहान, गावं शहरातून जातान एक गोष्ट जाणवली, ती म्हणजे इथला माणूस साधा आणि सरळ आहे. अगदी मनापासून तो परदेशी लोकांना, प्रवाश्यांना मदत करतांना दिसतो.  भाषेच्या बाबतीत देखील जास्त गोंधळ नाहीये. यांची खमेर ही एकमेव ऑफिसिअल भाषा आहे. बहुतांश लोकांना इंग्रजी येत नाही. पण जिथं टुरिस्ट येतात त्या ठिकाणची लोकं तोडक्यामोडक्या भाषेत वेळ मारून नेण्याएवढी इंग्रजी झाडतात.

पोटातल्या कंबोडियन कावळ्यांनी रस्त्याच्या कडेला थांबून पोटपूजा करण्याचा निर्णय घ्यायला भाग पडलं. टपरीवजा हॉटेलात थांबलो. चौफेर नजर टाकत, पोटात टाकण्याजोगा पदार्थ शोधू लागलो. तेव्हड्यात भाताच्या वासाने, मी, मी असं म्हणत माझं लक्ष वेधायला सुरवात केली. ठीक आहे, आज भाताची पाळी, असं म्हणत भाताचा कसलासा स्थानिक पदार्थ ऑर्डर केला. फ्राईड राईस सारखा तो प्रकार होता. दहा मिनटात माझा भात माझ्यासमोर हजर झाला. गरमागरम भाताचा वास फुफ्फुसात भरून घेतला. क्या भात है! असं म्हणत त्यावर ताव मारायला सुरवात केली.  माझ्या समोर बसलेल्या गिर्हाईकाच्या प्लेटमधील भाताचा रंग मात्र वेगळा दिसत होता. त्याच भात पांढराशुभ्र होता पण माझा मात्र पॉलिश न केलेल्या तांदळासारखा तपकिरी. आपका भात मेरे भात से सफेद कैसा? असं मिश्किल सवाल त्याला करावासा वाटलं. पण त्याला माझा बाष्कळ हिंदी जोक कळला नसता. त्याच्या गंभीर चेहऱ्यावरून तो जोक ऐकायच्या मूडमध्ये नसावा असं दिसतं होत. उगाच रिस्क नको असं म्हणतं तो विचार आणि भाताचा गोळा एकत्र गिळला. त्यापेक्षा गुगलबाईला विचार ना ! असं माझ्या डोक्यातील ट्यूबलाईटने एकदोनदा फडफडत सांगितलं आणि मी मोबाईल मधील बाईला कंबोडियातील भाताचे प्रकार किती हा सवाल करून टाकला. मोबाइलमधल्या बाईने सांगितलेली माहिती वाचून माझा आ वसलेला जबडा तसाच राहिला. कंबोडियामध्ये तब्ब्ल चार हजार प्रकारच्या भाताच्या जाती आहेत. माणसांच्या अठरापगड जातीवर कंबोडियाच्या चतुःसहस्र भात जातींनी वरताण  केली होती.  तोंडात कंबोडियाच्या स्थानिक भाता बरोबर स्थानिक माशीचा प्रवेश होऊ नये म्हणून वासलेला जबडा बंद केला आणि भाताच्या जातींची माहिती वाचू लागलो. येथील सीआयएपी या संस्थेने १९९० मध्ये या चार हजार भाताच्या जातींच्या माहितीचं संकलन केलं होत.